Askeri Diktatörlük Dönemi Brezilya (1969-1985)

Brezilya çevre ülke konumunda olmanın bir sonucu olarak bir çok defa askeri vesayet rejimleri ile yönetilmiştir. Ancak bu durum Brezilya için beklendiğinin aksine büyük bir ekonomik büyümenin kapılarını açmış ve Brezilya’nın gelişiminde önemli bir etken tesis etmiştir. Latin Amerika ülkeleri içinde bu yönüyle aynı dönemde “tesis edilen” askeri vesayetlere nazaran Brezilya bu durumu bir fırsata çevirmiş ve  %12-13′leri bulan ekonomik gelişme rakamları ile ekonomisini büyütmüştür.[1] Bu durumun ekonomik gelişme ile diktatörlük arasında ki bağıntıyı verip vermediği ayrı bir tartışma konusudur. Ancak ben burada bu tartışmanın ifadesini bulması bakımından hızlı ekonomik büyüme ile diktatörlük döneminin aynı döneme rastlaması şeklinde ifade etmeye çalışacağım. Çünkü bu dönemde ki “ekonomik mucizenin” temelinde dünya ekonomisinin uluslararasılaşması ve dünya ticaretinin etkileyici büyümesi vardır.[2]

Hızlı ekonomik büyüme ile aynı zamana denk gelen (1969-1974), askeri diktatörlük rejiminde ki (1964-1985), bu liderlerin hepsi Brezilya’nın yeni politik ve ekonomik güce sahip olarak kürsel liderler arasına girmesini mümkün kılacak, içinde nükleer güce sahipliği de barındıracak, şekilde yeni ekonomik politikalarla Brezilya ekonomisini güçlendirmeyi ümit ediyorlardı.[3] Ve nihayetinde gerçekten bu durum gerçekleşti. Brezilya çok büyük ekonomik güç elde etmenin yanında nükleer silah üretebilecek güç düzeyine de ulaşabilmiştir.

1970’lerin ilk döneminde askeri yönetimin uyguladığı tarım politikaları sonuç verecek ve Brezilya ekonomisinin tarım ürünleri ihracı iki katına çıkmıştır. Bu dönemde Brezilya çelik, çimento, elektrik ürünleri, televizyon, buzdolabı ve kağıt gibi sanayi ürünlerinin de ihracını mümkün kılan kalkınma hamleleri gerçekleştirilerek ihracatın artması sağlanmıştır. Yaşanan gelişmeler, 1970’li yıllarda, her şeyi yapabilmenin mümkün olarak görüldüğü özgüven sahibi bir Brezilya‘nın ortaya çıkmasına neden olmuştur.  Bu dönem de Brezilya bir çok uluslararası yapım ihalesi yüklenmiştir. Ayrıca Paraguay-Brezilya sınırında inşa edilen dünyanın en büyük hidroelektrik santrallerinden olan Itaipu enerji barajı inşa edilmiştir.  1970-74 yılları arası otomobil sektöründe de çok önemli hamleler gerçekleştirilmiştir.[4]

Ancak bu gelişmeler 1973 yılında ki Petrol Krizi ile birlikte, gerçekleştirilen ekonomi politikaları Brezilya için üstesinden gelinemeyecek bir borç yükü meydana getirmiştir. Bu dönemler de yönetimde olan Ernesto Geisel, bu borç yükünden kurtulmak için ABD merkezli politikalardan kurtulup çok yönlü bir dış politika izleme yolunu seçmiştir. Giesel de tıpkı Quadros gibi pragmatik bir anlayışla ABD’den bağımsız Güney ülkeleriyle, petrol ihraç eden ülkeler ve üçüncü dünya ülkeriyle yakın ilişki kurmak istemiştir.

Giesel’den sonra iktidara geçen João Baptista de Oliviera Figeuerido’da tekrar cumhuriyete dönüş sözü ile geldiği iktidarda petrol krizi ve Vietnam savaşı ile karmaşıklaşmış bir uluslar arası yapı nedeniyle Brezilya uzun süredir  devam ettiği ulusal kalkınma ve ithal-ikameci politikaları terk etmiştir. Bu dönem aslında tüm dünyada yaşanan gelişmelerin bir benzeridir.  Ancak Brezilya bu taleplere daha fazla cevap veremeyerek bir krize girmiştir. Bu dönemde yaşanan ekonomik krizler Brezilya’nın IMF ve Dünya Bankası ile olan ilişkilerini geliştirmiştir. Bu gelişmelerden sonra içeride de siyasal reformların önü açılmış ve demokrasiye geçilme sözü yerin getirilmiştir. 5 Ekim 1988 yılında yeni anayasa ile diktatörlük dönemi resmen sona ermiştir.

Askeri vesayet dönemleri Brezilya için hem iç politikada hem de dış politikada çok hareketli bir süreç olmuştur. Ancak daha sonra bu dönemin anayasa ile değiştirilip düzenlenmesi Brezilya’nın faydasına olmuş ve bu sayede Brezilya gelişmesinin önünde duran sorunları büyük oranda halletmiştir. Fakat ekonomini iyileşmesinin halkın sosyal durumuna yansıması içi uzun yıllar geçmesi gerekecektir.  Lula dönemine kadar ne yazık ki askeri vesayetin doğurduğu en büyük problemlerden olan zengin fakir ayrımının keskinleşmesi ve rüşvet gibi sorunlar Brezilya’nın başını ağırtacaktır.

---

[1] Bellingieri, J. Cesar, A Economia no Período Militar (1964-1984): Crescimento com Endividamento.(www.unifafibe.com.br/revistasonline/arquivos/revistafafibeonline/sumario/9/17052011165316.pdf) (Erişim Tarihi: 30.01.2014)

[2] Gall, Norman, “The Rise of Brazil”, Commentary January 1977, syf 3

[3] Gall, Norman, adı geçen eser.

[4] Gall, Norman, adı geçen eser.

Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimi için Okuma Listesi

UYGARLIK VE BİLİM TARİHİ

Bloch March, Feodal Toplum, Çev. M. Ali Kılıçbay, Ankara, Opus Yayınları, 1997.
Braudel Fernand, Uygarlıkların Grameri, Çev. M. Ali Kılıçbay, Ankara, İmge Kitabevi, 2001.
Elias, Norbert, Uygarlık Süreci, Çev. E. Ateşman, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
Febvre, Lucien, Rönesans İnsanı, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Yayınları, 1995.
Febvre, Lucien, Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Yayınları, 1995.

FİZİK VE ÇAĞDAŞ DÜNYA

Koyre, Alexander (2000) Bilim Tarihi Yazıları, Çev.Kurtuluş Dinçer, Ankara, Tübitak Yayınları.
Rae, Alastair (2000) Kuantum Fiziği: Yanılsama mı, Gerçek mi? Evrim Yayınları, İstanbul.
Ronan, Colin A.(2003) Bilim Tarihi, Çev. Ekmeleddin İhsanoğlu-Feza Günergun, Tübitak Yayınları, Ankara.
Westfall, Richard (2000) Modern Bilimin Oluşumu, Çev. İsmail Hakkı Duru, Tubitak Yayınları.
Özlem, Doğan (2010) Bilim Felsefesi, Notos Kitap, İstanbul.

SOSYOLOJİYE GİRİŞ

Arı, Oğuz (1986) “Türkiye’de Sosyoloji Tarihi”, Türkiye’de Sosyal Bilim Araştırmalarının Gelişimi, Ankara: TSBD Yayını, s. 175-185.
Aron, Raymond (1989) Sosyolojik Düşüncenin Evreleri (Çev. Korkmaz Alemdar), Ankara: Bilgi Yayınevi, 2. baskı.
Bauman, Zygmunt (1997) Özgürlük (Çev. Vasıf Erenus), İstanbul: Sarmal Yayınları.
Bauman, Zygmunt (1998) Sosyolojik Düşünmek (Çev. Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Zygmunt (2000) Siyaset Arayışı (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis.
Bottomore, Tom & Nisbet, Robert (1990) Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi (Çev. Mete Tunçay-Aydın Uğur), Ankara: V Yayınları.
Cole, Stephen (1999) Sosyolojik Düşünme Yöntemi (Çev: Bekir Demirkol), Ankara: Vadi Yayınları.
Durakbaşa, Ayşe (1994) “Sosyoloji: Ulus-Devlet Bilimi mi?” Dünya’da ve Türkiye’de Güncel Sosyolojik Gelişmeler, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayını, s. 114-121.
Ergun, Doğan (1983) “Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Sosyoloji ve Gelişmesi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim yayınları, Cilt: 8, s. 2160-2163.
Ergun, Doğan (1993) Yöntemi Bulmak: Türkiye’de Toplumsal Bilimlerin Bunalımı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Ertürk, Yakın (1994) “Evrenselcilikten Göreliliğe: Geri Kalmışlığın Yeni Tuzağı”, Dünya’da ve Türkiye’de Güncel Sosyolojik Gelişmeler, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayını, s. 448-455.
Giddens, Anthony (1994) Sosyoloji, Eleştirel Bir Yaklaşım (Çev. M. Ruhi Esengün-İsmail Öğretir), İstanbul: Birey Yayıncılık, 3. baskı.
Giddens, Anthony (1999) Toplumun Kuruluşu (Çev. Hüseyin Özel), Ankara: Bilim ve Sanat.
Giddens, Anthony (2000) Elimizden Kaçıp Giden Dünya (Çev. Osman Akınhay), İstanbul: Alfa.
Giddens, Anthony (2000) Siyaset, Sosyoloji ve Toplumsal Teori (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis.
İlyasoğlu, Aynur (1983) “Türkiye’de Sosyolojinin Gelişmesi ve Sosyoloji Araştırmaları”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim yayınları, s. 2164-2174.
Kaçmazoğlu, H. Bayram (1999) Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar-Öncüleri ve Temelleri Çerçevesinde Yaklaşımlar, İstanbul: Birey Yayıncılık
Kayalı, Kurtuluş (1994) Türk Düşünce Dünyası I, Ankara: Ayyıldız Yayınları.
Kayalı, Kurtuluş (2000) Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı: Görüntüdeki Dinamizmin Gölgelediği Tıkanıklık, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kayalı, Kurtuluş (2001) Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Panel. “Bin Yıl Kavşağında Sosyal ve Ekonomik Değişimi Anlamak: 20. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Sosyal Bilimler”, Mülkiye, Ocak-Şubat 2000, Cilt. XXIV, s. 151-197.
Sezal, İhsan (der.) (2002) Sosyolojiye Giriş, Ankara: Martı Yayınları.
Swingewood, Alan (1998) Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi (Çev. Osman Akınhay), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Timur, Taner (1994) Osmanlı Toplumsal Düzeni, Ankara: İmge Kitabevi, 3. baskı.
Zürcher, Erik Jan (1998) Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları, 3. baskı.

SİYASET BİLİMİ

Ahmet Taner Kışlalı, Siyaset Bilimi, Ankara: İmge Kitabevi, 2007, 7. baskı.
Andrew Heywood, Siyaset, Ankara: Adres Yayınları, 2007.
Andrew Heywood, Siyasi İdeolojiler, Adres Yayınları, 2013.
Claude Levi-Strauss, Irk, Tarih ve Kültür, İstanbul: Metis Yayıncılık, 2007.
David Harvey, Postmodernliğin Durumu, İstanbul: Metis Yayıncılık, 2012.
Immanuel Wallerstein ve Etienne Balibar, Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler, İstanbul: Metis Yayıncılık, 2000.
Leon P. Baradat, Siyasal İdeolojiler, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2012.
Levent Köker, İki Farklı Siyaset, Ankara: Dipnot Yayınevi, 2008.
Louis Althusser, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, 5. baskı.
Michael Hardt, Antonio Negri, İmparatorluk, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012, 7. baskı.
Niccolo Machiavelli, Prens, İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 1999.
Noam Chomsky ve Michel Foucault, İnsan Doğası: İktidara Karşı Adalet, İstanbul: Bgst Yayınları, 2007.
Server Tanilli, Yaratıcı Aklın Sentezi, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları, 2009.
Ted Benton ve Ian Craib, Sosyal Bilim Felsefesi, İstanbul: Sentez Yayınları, 2009.
Tery Eagleton, İdeoloji, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
Thomas More, Ütopia, İstanbul: Bordo-Siyah, 2004.

SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ

Ağaoğulları, Mehmet Ali ve Köker, Levent (1991) İmparatorluktan Tanrı Devletine, Ankara: İmge Yayınları.
Ağaoğulları, Mehmet Ali, Akal, Cemal Bali ve Köker, Levent (1994) Kral Devlet Ya da Ölümlü Tanrı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Ağaoğulları, Mehmet Ali (1997) Tanrı Devletinden Kral Devlete, Ankara: İmge Yayınları.
Ağaoğulları, Mehmet Ali (2002) Kent Devletinden İmparatorluğa, Ankara: İmge Yayınları.
Monk, Iain Hampsher (2004) Modern Siyasal Düşünce Tarihi, Hobbes’tan Marx’a Büyük Siyasal Düşünürler, İstanbul: Say.
Rosen, Michael ve Wolff, Jonathan Wolff (der.) (2006) Siyasal Düşünce, Ankara: Dost.
Şenel, Alaeddin (1982) Siyasal Düşünceler Tarihi, Ankara: A.Ü. SBF Yayınları.
Tunçay, Mete (1985) Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi 1: Eski ve Orta Çağlar-Seçilmiş Yazılar, Ankara: Teori.
Tunçay, Mete (1986) Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi 2: Yeni Çağ-Seçilmiş Yazılar, Ankara: Teori.
Tunçay, Mete (der.) (2004) Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi 3: Yakın Çağ-Seçilmiş Yazılar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

SİYASET SOSYOLOJİSİ

Alexander Hicks vd (2010) Siyaset Sosyolojisi, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Aydın Uğur (1998) “Batı’da ve Türkiye’de Sivil Toplum: Kavram ve Olgunun Gelişim Serüveni”, 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Artun Ünsal (der.), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 213-226.
Ayşe Kadıoğlu (2008) “Vatandaşlık: Kavramın Farklı Anlamları”, Vatandaşlığın Dönüşümü-Üyelikten Haklara (Haz. Ayşe Kadıoğlu), İstanbul: Metis Yayınları, s. 21-30.
Anthony Giddens (1999) Max Weber Düşüncesinde Siyaset ve Sosyoloji (Çev. Ahmet Çiğdem), Ankara: Vadi Yayınları.
Anthony Giddens (2000) Siyaset, Sosyoloji ve Toplumsal Teori (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
Ersin Kalaycıoğlu (1998) “Türkiye’de Siyasal Katılma ve Değişim”, 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Artun Ünsal (der.), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 233-240.
Gianfranco Poggi (2007) Devlet: Doğası, Gelişimi ve Geleceği, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin (Haz.) (2012) Siyaset Bilimi-Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler, İstanbul: Yordam Kitap.
İlkay Sunar (1998) “Türkiye’de Demokrasi ve Sorunları”, 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Artun Ünsal (der.), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 227-232.
Josep R. Llobera (2007) Modernliğin Tanrısı-Batı Avrupa’da Milliyetçiliğin Gelişimi, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Mümtaz’er Türköne (der.) (2003) Siyaset, Ankara: Lotus.
Leyla Sanlı (2003) “Yeni Toplumsal Hareketler ve Gelişme Koşulları”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 53 (1), 55-70.
Meral Sağır (2004) Siyaset Sosyolojisi Yazıları, Ankara: Siyasal Kitap.
Nur Vergin (2008) Siyasetin Sosyolojisi: Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar, İstanbul: Doğan Kitap, 6. baskı.
Sencer Ayata (1998) “Himayecilik, Parti ve Devlet: Türkiye’de İslamın Siyasallaşması”, 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Artun Ünsal (der.), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 241-255.

I. Modern Devlet ve Toplum İlişkileri
Siyaset Sosyolojisi ve Modernlik
David Harvey (1997) Postmodernliğin Durumu, İstanbul: Metis Yayınları (s. 23-53; 120-133; 143-163).
Marshall Berman (1992) “Modernlik: Dün, Bugün ve Yarın’” Birikim, No. 34.
Peter Wagner (1996) Modernliğin Sosyolojisi: Özgürlük ve Cezalandırma (Çev. Mehmet Küçük), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Devlet-Toplum Ayrışması, Demokrasi ve Kapitalizm
Gianfranco Poggi (1991) Çağdaş Devletin Gelişimi, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları (s. 69-139).
John Keane (1994) Demokrasi ve Sivil Toplum, İstanbul: Ayrıntı Yayınları (s. 55-101).
Samuel Bowles ve Herbert Gintis (1996) Demokrasi ve Kapitalizm, İstanbul: Ayrıntı, Yayınları (s. 64-118).

Ulus-Devlet ve Milliyetçilik
E. Gellner (1992) Uluslar ve Ulusçuluk (Çev. Büşra E. Behar-Günay G. Özdoğan), İstanbul: İnsan Yayınları.
Eric J. Hobsbawn (1993) Milletler ve Milliyetçilik (Çev. Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı, Yayınları.
Etienne Balibar (1993) “Ulus Biçimi: Tarih ve İdeoloji”, E. Balibar ve I. Wallerstein (der.), Irk, Ulus, Sınıf: Belirsiz Kimlikler, (Çev. N. Ökten), İstanbul: Metis Yayınları (s.109-134).

Örgütlü Modernlik ve Refah Devleti
Alev Özkazanç (1997) “İki Farklı İktidar Tarzı olarak Refah Devleti ve Yeni Sağ”, Mürekkep, No. 7.
Eric Hobsbawn (1996) Kısa 20. Yüzyıl: Aşırılıklar Çağı: 1914-1991, İstanbul: Sarmal Yayınları (s. 299-461).

II. Modernliğin Çözülmesi ve Devlet-Toplum İlişkilerinin Dönüşümü
Örgütlü Modernliğin Çözülmesi ve Postmodernizm Tartışmaları
Genel
David Harvey, Postmodernliğin Durumu (s. 55-84; 143-224; 317-342).
I. Wallerstein (2000) Bildiğimiz Dünyanın Sonu (Çev. T. Birkan), İstanbul: Metis Yayınları (s. 1-150).
Stuart Hall ve Martin Jacques (1995) Yeni Zamanlar: 1990′larda Politikanın Değişen Çehresi, İstanbul: Ayrıntı.
Toni Negri (1999) “Siyasal Alanın Krizi”, Birikim, No. 122.

Postmodernizm Tartışması
Andreas Huyssen, “Postmodernin Haritasını Yapmak”; Douglas Kellner, “Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumalar ve Sorunlar”, Modernite versus Postmodernite (s. 107-131; 227-258).
Krishan Kumar (1999) Sanayi Sonrası Toplumdan Postmodern Topluma: Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları (Çev. Mehmet Küçük), Ankara: Dost Kitabevi (s. 126-237).
Michael Ryan, “Postmodern Siyaset”, Modernite versus Postmodernite (s. 298-315).
Necmi Zekâ (1990) (der.) Postmodernizm, İstanbul: Kıyı Yayınları.
Thomas D. Dochherty (1995) “Postmodernizm: Bir Giriş”; Ernesto Laclau, “Politika ve Modernitenin Sınırları”, Postmodernist Burjuva Liberalizmi, (Çev. Y. Alogan), İstanbul: Sarmal (s. 9-55; 81-105).

Kapitalizm, Küreselleşme ve Ulus-Devletin Dönüşümü
Alev Özkazanç (1998) “Türkiye’de Siyasi İktidar Tarzının Dönüşümü”, Mürekkep, No. 10-11.
Atilla Nalbant, Üniter Devlet, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (s. 256-331).
B. A. Güler (1996) Yeni Sağ ve Devletin Değişimi, Ankara: TODAİE Yayınları.
David Held, “Ulus Devletin Çöküşü”, Yeni Zamanlar (s. 189-204).
I. Wallerstein (1993) Jeopolitik ve Jeokültür (Çev. M. Özel) (s. 11-185).
İlker Belek (1999) Postkapitalist Paradigmalar, İstanbul: Sorun Yayınları.
Jean Ziegler (1999) Suçun Derebeyleri: Demokrasiye Karşı Yeni Mafyalar (Çev. A. C. Akkoyunlu, İstanbul: Doğan Yayınları.
John Urry (1995), “Örgütlü Kapitalizmin Sonu”, Yeni Zamanlar, S. Hall ve M. Jacques (der.), İstanbul: Ayrıntı (s. 95-105).
Küreselleşme Dosyası, Mürekkep, Kış Bahar 1995, No. 3-4.
M. Chossudovsky (1999) Yoksulluğun Küreselleşmesi, İstanbul: Çivi Yazıları (s. 37-115).
Menderes Çınar (1993) “Küresel Sermaye ve Ulus Devlet Üzerine Etkileri”, Toplum ve Bilim, No. 62
Noam Chomsky (2000) Dünya Düzeni: Eskisi, Yenisi (Çev. A. Çakıroğlu-T. Birkan), İstanbul: Metis.
P. Hirst ve G. Thompson (1998) Küreselleşme Sorgulanıyor (Çev. Ç. Erdem-E. Yücel), Ankara: Dost Kitabevi (s. 1-43; 203-230).
Samir Amin (1993) Kaos İmparatorluğu: Yeni Kapitalist Küreselleşme, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Zymunt Bauman (1996) Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, İstanbul: Ayrıntı yayınları.

Yeni Toplumsal Farklılaşma ve Çatışma Dinamikleri
E. Hobsbawn (1989) “Klasik İşçi Hareketine Elveda mı?”; Ernesto Laclau, “Sınıf Savaşı ve Sonrası”, Birikim, No. 5.
Eric Hobsbawn, Milletler ve Milliyetçilik (s. 192-224).
Etienne Balibar, “Bir Yeni-ırkçılık Var mı?”; “Sınıf Irkçılığı”; “Sınıf Mücadelesinden Sınıfsız Mücadeleye mi?”; “Irkçılık ve Kriz”, Irk, Ulus, Sınıf içinde.
Füsun Üstel (1995) “Ulusal Devlet ve Etnik Azınlıklar”, Birikim, No. 73.
Giovanni Arrighi, Terence Hopkins, Immanuel Wallerstein (1995) Sistem Karşıtı Hareketler, İstanbul: Metis (s. 79-139).
J. Leca (1996) (der) Uluslar ve Milliyetçilikler, İstanbul: Metis (s. 89-105).
Metin Özuğurlu ve Mehmet Beşeli, “İşçi Sınıfı Hareketinde Yeni Uluslararası Eğilimler”; S. Hall, “Yerel ile Küresel: Küreselleşme ve Etniklik”; Mürekkep, Küreselleşme Dosyası, Kış Bahar 1995, No. 3-4.
O. Işık ve M. Pınarcıoğlu (2001) Nöbetleşe Yoksulluk, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ö. Laçiner (1992) “İşçi Sınıfı ve İkinci Sanayi Devrimi”; Şükrü Argın, “Kapitalist Toplumda İşin ve işgücünün Kaderi: Fordizmden Postfordizme”, Birikim, No. 41.
R. Bali, “Çılgın Kalabalıktan Uzak”; O. Işık-M. Pınarcıoğlu, “Sultanbeyli Notları”; A. Aksoy-K.Robins, “Modernizm ve Binyıl: İstanbul’da Mekânla İmtihan”; T. R. Caldiera, “Duvarlar İnşa Etmek”; Z. T. Akbal, “Mevzini Savun Diyor, Sefil Fare”; Birikim, 1999, No. 123.
Samir Amin vd (1994) Düşük Yoğunluklu Demokrasi: Yeni Dünya Düzeni ve Yeni Politik Güçler (Çev. A. Fethi) İstanbul: Alan Yayıncılık (s. 7-152 ).
Süleyman Seyfi Öğün (1993) “Modernitenin Krizinde Milliyetçilikten Kabileciliğe”, Birikim, No. 52.
Tanıl Bora, “Milliyetçilik: Mikro mu Makro mu?”; Michael Walzer, “Yeni Kabile Varlığı”; Süleyman Seyfi Öğün, “Modernite, Liberalizm ve Milliyetçilik”; Stuart Hall, “Melez Şahsiyetlerimiz”; Eric Hobsbawn, “Program, Efsane, Gerçeklik ve Ulusçuluk”; Alain Touraine, “Devlet ve Ulusal Sorun”; Birikim, Özel Sayı, Ocak -Şubat, 1992, No. 45-46.
Yasemin Özdek (1995) “Globalleşme, İnsan Hakları ve Azınlıklar”, Birikim, No. 74.
Z. Bauman (1999) Çalışma, Tüketicilik, Yeni Yoksullar (Çev. Ü. Öktem), İstanbul: Sarmal Yayınevi (s. 93-145).

Sağ ve Solun Dönüşümü
Yeni Sağ, Aşırı Sağ
Ahmet İnsel (1998), “Fransa’da Nasyonal-Popülist Sağın Öngörülebilir Yükselişi”, Birikim,
Alev Özkazanç (1997) “İki Farklı İktidar Tarzı Olarak Refah Devleti ve Yeni Sağ”, Mürekkep, No. 7.
Alev Özkazanç (1998) “Türkiye’de Siyasi İktidar Tarzının Dönüşümü”, Mürekkep, No. 10-11.
B. Jessop vd. “Otoriter Populizm, İki Ulus ve Thatcherism”; Start Hall, “Jessop ve Ötekilere Yanıt”; B. Jessop vd. “Thatcherizm ve Hegemonya Politikası”; Emperyalizmin Bunalımı Dosyası, Dünya Sorunları Dizisi 4, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1987.
Elmar Altvater, “Yeni Liberal Karşı Devrimin Mübtezeliği”; Chantal Mouffe, “Demokrasi ve Yeni Sağ”; Mike Davis, “Yeni Sağın Yükselişi ve Yeni Sağ”; Alan Wolf, “Reaganizmin Anatomisi: Sosyoloji, Liberalizm ve Radikal Sağ”; Kriz, Neo-liberalizm ve Reagan Dosyası, Dünya Sorunları Dizisi 1, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1985.
Helmut Dubiel (1998) Yeni Muhafazakârlık Nedir? (Çev. E. Özbek), İstanbul: İletişim, Yayınları.
Liberalizm ve Eleştirileri Dosyası, Mürekkep, Yaz 1994.
Mehmet Taş (1999) Avrupa’da Irkçılık, Ankara: İmge Kitabevi.
Norman Barry (1989) Yeni Sağ (Çev. C. Aykan), İstanbul: Tisamat Yayınevi.
S. Hall (1999) “Muhteşem Çağa Çark Ediş Şovu” (Çev. Ahmet Aytaç), Mürekkep, No. 13.
Tanıl Bora (1994) “Avrupa Üzerinde Neo-Faşizm Hayaleti”, Birikim, No. 66.
Yeni Sağ-Aşırı Sağ Özel Sayısı, Toplum ve Bilim, Ekim 1997, No. 7.

Yeni Sol, Radikal Sol
Alberto Melucci (1991), “Toplumsal Hareketler ve Gündelik Yaşamın Demokratikleştirilmesi”, Birikim, No. 24.
Alev Özkazanç (2000) “Yeni Sağdan Sonra: Yeni Sol, Siyasi İktidar ve Meşruiyet”, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Araştırma Dergisi, No. 3.
Antony Giddens (2000) Üçüncü Yol: Sosyal Demokrasinin Yeniden Dirilişi, İstanbul: Birey Yayınları.
Feza Arslan (1997), “Yürekteki Rüzgâr: Zapata’nın Çocukları”, Mürekkep, No. 7.
Hilary Wainwright (1995) Yeni Bir Sol Üzerine Tartışmalar: Serbest Piyasacı Sağa Cevaplar (Çev. A. Çakıroğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
J. Bove ve F. Dufour (2001) Dünya Satılık Değildir, İstanbul: İletişim Yayınları.
John Keane (1994) Demokrasi ve Sivil Toplum, (Çev. N. Erdoğan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kenan Çayır (1999) (haz.) Yeni Sosyal Hareketler, İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
Massimo de Angles (2000), “Küreselleşme, Yeni Enternasyonalizm ve Zapatalar”, Mürekkep, No. 15.
S. Hall (1999) “Muhteşem Meçhule Gidiş Şovu”, (Çev. A. Özkazanç), Mürekkep, No. 13.

HUKUK VE SİYASET, ANAYASA HUKUKU, ULUSLARARASI HUKUK

Adnan Güriz, Hukuk Başlangıcı, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2005.
Ali Murat Özdemir, Sözün Mülkiyeti: Hukukun Ekonomi Politiği, Ankara: Dipnot Yayınevi, 2008.
Aslan Gündüz, Milletlerarası Hukuk: Temel Belgeler Örnek Kararlar, İstanbul: Beta Basım Yayım, 2013.
Cem Eroğul, Anatüzeye Giriş, İstanbul: İmaj Yayıncılık, 2005.
Hüseyin Pazarcı, Uluslararası Hukuk, Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 2013, 12. baskı.
İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, Cilt I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
Mehmet Yüksel, Hukuk Sosyolojisi Yazıları, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2012.
Melda Sur, Uluslararası Hukukun Esasları, İstanbul: Beta Basım Yayım, 2013.
Mümtaz Soysal, Anayasaya Giriş, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2011.
Ülker Gürkan, Hukuk Sosyolojisine Giriş, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2005.
Yavuz Sabuncu, Anayasaya Giriş, İstanbul: İmaj Yayıncılık, 2012.

ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER TEORİLERİ

Atilla Eralp (der.) Devlet ve Ötesi: Uluslararası İlişkilerde Temel Kavramlar, İstanbul: İletişim, 2012, 7. Baskı.
Atilla Eralp (der.) Devlet, Sistem ve Kimlik, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
Burcu Bostanoğlu, Türkiye- ABD İlişkilerinin Politikası, Ankara: İmge Yayınları, 1999.
Deniz Ülke Arıboğan, Globalleşme Senaryosunun Aktörleri, İstanbul: Der Yayınları, 2001.
Deniz Ülke Arıboğan, Kabileden Küreselleşmeye Uluslararası İlişkiler Düşüncesi, İstanbul: Sarmal Yayınları, 1998.
Faruk Sönmezoğlu, Uluslararası İlişkilere Giriş, İstanbul: Der Yayınları, 2011.
Faruk Sönmezoğlu, Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, İstanbul: Filiz Kitapevi, 2005, 4. Baskı.
Faruk Sönmezoğlu, “Uluslararası Politika Alanında Farklı Ekoller”, Toplum ve Ekonomi, Nisan 1992, s. 141-162.
Faruk Sönmezoğlu, “Uluslararası Politikada Teori sorunu”, Toplum ve Ekonomi, Mart 1991, s. 5-16.
Fuat Keyman, Küreselleşme, Devlet, Kimlik, Farklılık: Uluslararası İlişkiler Kuramını Yeniden Düşünmek, İstanbul: Alfa Yayınları, 2000.
Gencay Şaylan, Postmodernizm, Ankara: İmge Yayınları, 1999.
Gül Günver Turan, “Uluslararası İlişkiler: Tanım, Kapsam ve Yaklaşımlar”, Toplum ve Ekonomi, Nisan 1992, s. 163-174.
Hasan Köni, Genel Sistem Kuramı ve Uluslararası Siyasetteki Yeri, Ankara: ASAM Yayınları, 2001.
Howard Williams vd (der.), Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Teorisi Üzerine Bir Derleme, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Mehmet Gönlübol, Uluslararası Politika, Ankara: Siyasal Kitap, 2000.
Mustafa Aydın, “Uluslararası İlişkilerde Yaklaşım, Teori ve Analiz”, A.Ü. SBF Dergisi, Cilt. 51, Ocak-Aralık 1996, No. 1-4, s.71-114.
Stephan M. Walt, “Uluslararası İlişkiler: Bir Dünya Bin Kuram”, Foreign Policy, Bahar 1998, s. 14-29.
Steven Best, Douglas Kellner, Postmodern Teori: Eleştirel Soruşturmalar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
Süha Bölükbaşı, Türkiye ve Yakınındaki Ortadoğu, Ankara: Dış Politika Enstitüsü, 1992.
Tayyar Arı, Uluslararası İlişkiler Teorileri, İstanbul: Alfa Yayınları, 2002.
Tayyar Arı, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, İstanbul: Alfa Yayınları, 2002.

KARŞILAŞTIRMALI POLİTİKA

Eroğul, Cem, Çağdaş Devlet Düzenleri, İstanbul: İmaj Yayıncılık, 2012.
Moore, Barrington, Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri, Ankara: İmge Yayınevi, 2012.
Roskin, Michael G., Çağdaş Devlet Sistemleri: Siyaset, Coğrafya, Kültür, İstanbul: Adres Yayınları, 2009.
Sayarı, Sabri ve Hasret Dikici Bilgin (der.), Karşılaştırmalı Siyaset: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.

SİYASİ TARİH

Alpkaya, Faruk ve Gökçen Alpkaya, 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 2004. Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt I ve II, İstanbul, Alkım Yayınları, 1996. Ateş, Toktamış, Siyasal Tarih, İstanbul, Der Yayınları, 2001. Best, Anthony vd., 20. Yüzyılın Uluslararası Tarihi, Ankara, Siyasal Kitap, 2012. Bookchin, Murray, Devrimci Halk Hareketleri Tarihi, 3 Cilt, çev. Devrim Keskin, Ankara, Dipnot, 2013. Carr, E. H. Tarih Nedir, çev. Misket Gizem Göktürk, İstanbul, İletişim, 1994.
Davies, Norman, Avrupa Tarihi (Doğudan Batı’ya, Buz Çağı’ndan Soğuk Savaş’a, Urallar’dan Cebelitarık’a Avrupa’nın Panoraması), çev. Burcu Çığman vd., Ankara, İmge Kitabevi, 2012.
Fülberth, Georg, Kapitalizmin Kısa Tarihi, çev. Sadık Usta, İstanbul, Yordam, 2008.
Harman, Chris, Halkların Dünya Tarihi (Taş Çağından Yeni Binyıla), çev. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul, Yordam, 2011. Hobsbawm, Eric, Devrim Çağı 1789-1848, çev. Bahadır Sina Şener, Ankara, Dost Kitabevi, 1998. Hobsbawm, Eric, Sermaye Çağı 1848-1875, çev. Bahadır Sina Şener, Ankara, Dost Kitabevi, 1998. Hobsbawm, Eric, İmparatorluk Çağı 1875-1914, çev. Bahadır Sina Şener, Ankara, Dost Kitabevi, 1998. Hobsbawm, Eric, Kısa Yirminci Yüzyıl: Aşırılıklar Çağı 1914-1991, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, Sarmal Yayınevi, 1998.
Judt, Tony, Savaş Sonrası (1945 Sonrası Avrupa Tarihi), çev. Dilek Şendil, İstanbul, Yapı Kredi, 2009. Kinder Hermann ve Werner Hilgemann, Dünya Tarihi Atlası, 2 Cilt, Ankara, ODTÜ Yayıncılık, 2006.
Lee, Stephen, Avrupa Tarihinden Kesitler 1494-1789, çev. Ertürk Demirel, Ankara, Dost Kitabevi, 2012.
Mazower, Mark, Karanlık Kıta: Avrupa’nın Yirminci Yüzyılı, çev. Mehmet Moralı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2008. McNeill, William, Dünya Tarihi, çev. Alaeddin Şenel, Ankara, İmge, 1989.
Roberts, J. M. Dünya Tarihi, 2 Cilt, çev. Erman İdem, İstanbul, İnkılâp Kitabevi, 2011. Sander, Oral, İlkçağlardan 1918’e, Ankara, İmge, 2003. Sander, Oral, Siyasi Tarih: 1918-1994, Ankara, İmge, 2003. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, 8 Cilt, İletişim, İstanbul, 1988. Tilly, Charles, Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu, çev. Kudret Emiroğlu, Ankara, İmge, 2001. Tünay, Muharrem, Siyasal Tarih, Ankara, İmge, 1995.
Mazower, Mark, Karanlık Kıta: Avrupa’nın Yirminci Yüzyılı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2008.
Roberts, J. M. (2003) Yirminci Yüzyıl Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi.
Wood, Ellen Meiksins, Yurttaşlardan Lordlara: Eskiçağlardan Ortaçağlara Batı Siyasi Düşüncesinin Toplumsal Tarihi, çev. Oya Köymen, İstanbul, Yordam, 2009.
Wood, Ellen Meiksins, Özgürlük ve Mülkiyet: Rönesans’tan Aydınlanma’ya Batı Siyasi Düşüncesinin Toplumsal Tarihi, çev. Oya Köymen, İstanbul, Yordam, 2012.

TÜRKİYE SİYASİ TARİHİ

Abdi İpekçi, İnönü Atatürk’ü Anlatıyor, İstanbul: Ka Kitap, 2013.
Ahmet Çiğdem, Taşra Epiği: “Türk” İdeolojileri ve İslamcılık, İstanbul: Birikim Yayınları, 2001.
Ahmet Demirel, Birinci Meclis’te Muhalefet: İkinci Grup, İstanbul: İletişim, 1994.
Ahmet Yaşar Ocak, Türkler, Türkiye ve İslam, İstanbul: İletişim, 1999.
Ali Ekber Doğan, Eğreti Kamusallık: Kayseri Örneğinde İslamcı Belediyecilik, İstanbul: İletişim, 2007.
Ali Yaşar Sarıbay, Global Toplumda Din ve Türkiye, İstanbul: Everest, 2004.
Ali Yaşar Sarıbay, Postmodernite, Sivil Toplum ve İslam, İstanbul: İletişim, 1994.
Ali Yaşar Sarıbay, Türkiye’de Modernleşme, Din ve Parti Politikası: MSP Örnek Olayı, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1985.
Andrew Davison, Türkiye’de Sekülarizm ve Modernlik, İstanbul: İletişim, 1998.
Artun Ünsal, Türkiye İşçi Partisi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002.
Aykut Kansu, 1908 Devrimi, İstanbul: İletişim, 1995.
Ayşe Buğra, Devlet ve İşadamları, İstanbul: İletişim, 1999.
Ayşe Buğra, Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İstanbul: İletişim, 2008.
Bozkurt Güvenç vd. Türk-İslam Sentezi, İstanbul: Sarmal, 1994.
Büşra Ersanlı, İktidar ve Tarih: Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu, İstanbul: İletişim, 2003.
Cem Emrence, Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: İletişim, 2006.
Cem Eroğul, Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge, 1998.
Cemil Koçak, İktidar ve Demokratlar, İstanbul: İletişim, 2012.
Çağlar Keyder, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim, 1999.
Eric Jan Zürcher, Savaş, Devrim ve Uluslaşma: Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi, 1908-1928,Istanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
Eric Jan Zürcher, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1924-1925, İstanbul: İletişim, 2003.
Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (der.) Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, İstanbul: Alfa, 2000.
Etienne Copeaux, Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, İstanbul: İletişim, 2006.
Faruk Alpkaya, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu: 1923-1924, İstanbul: İletişim, 1998.
Fatma Müge Göçek, Burjuvazinin Yükselişi ve İmparatorluğun Çöküşü: Osmanlı Batılılaşması ve Toplumsal Değişme, Ankara: Ayraç, 1999.
Gökhan Atılgan, Yön-Devrim Hareketi: Kemalizm ve Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar, İstanbul: Yordam, 2008.
Hakan Akpınar, Kurtların Kardeşliği: CKMP’den MHP’ye, 1965-2005, İstanbul: Birharf, 2005.
Hıdır Göktaş ve Metin Gülbay, Kışla’dan Anayasaya Ordu, İstanbul: Metis, 2004.
İhsan Dağı, Kimlik, Söylem ve Siyaset: Doğu-Batı Ayrımında Refah Partisi Geleneği, Ankara: İmge, 1998.
İhsan Sezal ve İhsan Dağı (der.) Özal: Siyaset, İktisat, Zihniyet, İstanbul: Boyut, 2001.
İlhan Uzgel ve Bülent Duru (der.) AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu, Ankara: Phoneix, 2009.
İnci Özkan Kerestecioğlu ve Güven Gürkan Öztan (der.) Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri, İstanbul: İletişim, 2012.
İsmail Kaplan, Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi, İstanbul: İletişim, 1999.
İsmail Kara, İslamcıların Siyasi Görüşleri, İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
İştar Gözaydın, Diyanet: Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İstanbul: İletişim, 2009.
Kemal Kirişçi ve Gareth M. Winrow, Kürt Sorunu: Kökeni ve Gelişimi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997.
Levent Köker, Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim, 1990.
Mahmut Goloğlu, Milli Mücadele Tarihi, I-V ciltler, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2008.
Mahmut Goloğlu, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, I-IV ciltler, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2007.
Mehmet Ali Gökaçtı, Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam Hatipler, İstanbul: İletişim, 2005.
Merdan Yanardağ, MHP Değişti mi?: Ülkücü Hareketin Analitik Tarihi, İstanbul: Gendaş, 2005.
Mete Kaan Kaynar (der.) Resmi Tarih Tartışmaları 11: Resmi İdeoloji ve Sol, Ankara: Özgür Üniversite, 2011.
Metin Heper ve Sabri Sayarı (der.) Türkiye’de Liderler ve Demokrasi, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2008.
Metin Heper, Türkiye’de Devlet Geleneği, DoğuBatı, 2006.
Metin Toker, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973 (dizi kitap), Ankara: Bilgi Yayınevi.
Mithat Sancar, “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti, İstanbul: İletişim, 2000.
Mustafa Çalık, MHP Hareketi, Ankara: Cedit Neşriyat, 1995.
Mümtaz’er Türköne, Siyasi Bir İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İstanbul: İletişim, 1994.
Nancy Lindisfarne, Elhamdüllilah Laikiz: Cinsiyet, İslam ve Türk Cumhuriyetçiliği, İstanbul: İletişim, 2002.
Nergis Mütevellioğlu ve Sinan Sönmez (der.) Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2009.
Nilüfer Göle, Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme, İstanbul: Metis, 1994.
Nilüfer Göle, Mühendisler ve İdeoloji, İstanbul: Metis, 1998.
Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
Nuray Mert, Laiklik Tartışmasına Kavramsal Bir Bakış, İstanbul: Bağlam, 1994.
Rıdvan Akın, TBMM Devleti 1920-1923, İstanbul: İletişim, 2001.
Ruşen Çakır, Ayet ve Slogan: Türkiye’de İslami Oluşumlar, İstanbul: Metis,1990.
Ruşen Çakır, Ne Şeriat, Ne Demokrasi: Refah Partisini Anlamak, İstanbul: Metis, 1994.
Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba (der.) Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Sina Akşin, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge, 2001.
Standford Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, I-II ciltler, İstanbul: E Yayınları, 2004.
Suavi Aydın, “Amacımız Devletin Bekası:” Demokratikleşme Sürecinde Devlet ve Yurttaşlar, İstanbul: TESEV, 2005.
Süleyman Seyfi Öğün, Modernleşme, Milliyetçilik ve Türkiye, İstanbul: Bağlam, 1995.
Tanel Demirel, Adalet Partisi: İdeoloji ve Politika, İstanbul: İletişim, 2004.
Tanıl Bora ve Kemal Can, Devlet ve Kuzgun: 1990’lardan 2000’lere MHP, İstanbul: İletişim, 2004.
Tanıl Bora, Medeniyet Kaybı, İstanbul: İletişim, 2006.
Tanıl Bora, Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık, İstanbul: İletişim, 1998.
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler: Kanun-ı Esasi ve Meşruiyet Dönemi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler: Mütareke, Cumhuriyet ve Atatürk, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, I-II. Ciltler, İstanbul: İletişim.
Ümit Cizre, AP-Ordu İlişkileri: Bir İkilemin Anatomisi, İstanbul: İletişim, 1993.
Ümit Cizre, Muktedirlerin Siyaseti: Merkez Sağ, Ordu, İslamcılık, İstanbul: İletişim, 1999.
William Hale, Türkiye’de Ordu ve Siyaset, İstanbul: Hil Yayınları, 1996.
Yüksel Taşkın, Milliyetçi Muhafazakâr Entelijansiya, İstanbul: İletişim, 2007.
Zafer Toprak, İttihat Terakki ve Devletçilik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.
Zafer Toprak, Milli İktisat-Milli Burjuvazi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.

TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Altan, Mehmet, Süperler ve Türkiye: Türkiye’deki Amerikan ve Sovyet Yatırımları, İstanbul, AFA Yayınları, 1986.
Bağcı, Hüseyin, Demokrat Parti Dış Politikası, Ankara, İmge Kitabevi, 1990. Bostanoğlu, Burcu, Türkiye – ABD İlişkilerinin Politikası, Ankara, İmge Yayınları, 1999. Berber, Engin, Türk Dış Politikası Çalışmaları: Cumhuriyet Dönemi İçin Ulusal Rehber, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2007. Çiftçi, Kemal, Tarih, Kimlik ve Eleştirel Kuram Bağlamında Türk Dış Politikası, Ankara, Siyasal Yayınları, 2010.
Dağı, İhsan, Türk Dış Politikasında Gelenek ve Değişim, Ankara, Siyasal Kitap, 1998.
Davison, Roderic H., “Türkiye’nin Batı’daki Tarihsel İmajı”, Tarih ve Toplum, Cilt 19, No 109, Ocak 1993, s. 34-38.
Deringil, Selim, Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
Eralp, Atila (yay. haz.), Türkiye ve Avrupa, Ankara, İmge Kitabevi, Mayıs 1997. Gerger, Haluk, Türk Dış Politikası’nın Ekonomi Politiği, İstanbul: Belge Yay, 1999. Gönlübol, Mehmet ve Diğerleri, Olaylarla Türk Dış Politikası, Ankara: A.Ü. SBF Yayınları. Hale, William, Türk Dış Politikası: 1774-2000, Ankara, Mozaik Yayınları, 2001.
Oran, Baskın, Türk Dış Politikası Cilt I, II, III, Ankara, İletişim Yayınları, 2013. Özcan, Gencer ve Şule Kut (der.), En Uzun On Yıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul, Büke, 2000. Robins, Philip, Takım Elbiseliler ve Üniformalılar, Ankara, Arkadaş Yayınları, 2009. Rubin, Barry ve Kemal Kirişçi (der.), Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yay. 2002. Sander, Oral, Türkiye’nin Dış Politikası, Ankara, İmge Yayınları, 1998.
Sander, Oral, Türk-Amerikan İlişkileri: 1947-1964, Ankara, A.Ü. SBF Yayınları, 1979. Sönmezoğlu, Faruk, II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türk Dış Politikası, İstanbul, Der Yayınları, 2006. Türkeş, Mustafa ve İlhan Uzgel (Der.), Türkiye’nin Komşuları, Ankara, İmge Yay, 2002.
Uzgel, İlhan, “Ordu ve Dış Politika: Kuşatılmışlıktan Kamplaşmaya Türk Dış Politikası”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Cilt 21, No 204, Aralık 1997, s. 18-27.

ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK

Sinan Sönmez, Dünya Ekonomisinde Dönüşüm, İmge Kitabevi, 1998.
Robert Gilpin, Uluslararası İlişkilerin Ekonomi Politiği, Kripto Yayınları, 2011.
Gülten Kazgan, Küreselleşme ve Ulus Devlet: Yeni Ekonomik Düzen, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
Yeliz Sarıöz Gökten, Hegemonya İlişkilerinin Dünü, Bugünü ve Geleceği: Neo-Gramsci’ci Bir Bakış, Nota Bene Yayınları, 2013.
Giovanni Arrighi, Uzun Yirminci Yüzyıl, İmge Kitabevi, 2000.
Andre Gunder Frank vd. (der.) Dünya Sistemi, İmge Kitabevi, 2003.
E.M.Wood, Kapitalizmin Kökeni, Epos Yayınları, 2003.
Maurice Dobb, Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler, Belge Yayınları, 1992.
Georg Fülberth, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Yordam Kitap, 2011.
Demet Yılmaz (der.) Kapitalizmi Anlamak, Dipnot Yayınları; 2006.
David Harvey, Sermayenin Sınırları, Tan Kitabevi Yayınları, 2012.
Ben Fine ve Alfredo Saad-Filho, Marx’ın Kapitali, Yordam Kitap, 2008.
Anthony Brewer, Marksist Emperyalizm Teorileri, Kalkedon Yayınları, 2011.
David Harvey, Yeni Emperyalizm, Everest Yayınları, 2004.
Hayri Kozanoğlu vd., Neoliberalizmin Gerçek 100’ü, İletişim Yayınları, 2008.
Fikret Şenses (Der.), Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma: Seçme Yazılar, İletişim Yayınları, 2009.
Fikret Şenses, Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk, İletişim Yayınları, 2009.
Filiz Zabcı, Dünya Bankası: Yanılsamalar ve Gerçekler, Yordam Kitap, 2009.
David Harvey, Sermaye Muamması: Kapitalizmin Krizleri, Sel Yayınları, 2010.
Nail Satlıgan ve Sungur Savran, Dünya Kapitalizminin Krizi, Belge Yayınları, 2009.
Leo Panitch vd., Bu Defaki Kriz, Yordam Kitap, 2012.
Costas Lapavistas (Der.) Finansallaşma ve Kapitalizmin Krizi, Yordam Kitap, 2010.
Giovanni Arrighi, Adam Smith Pekin’de, Yordam Kitap, 2009.
Kerem Gökten, Çin Yüzyılını Anlamak, Nota Bene Yayınları, 2012.
Adam Hanieh, Körfez Ülkelerinde Kapitalizm ve Sınıf, Notabene Yayınları, 2012
Aylin Topal (Der.), Latin Amerika’yı Anlamak, Yordam Kitap, 2008.
Ufuk Serdaroğlu, İktisat ve Toplumsal Cinsiyet, Efil Yayınevi, 2010.
Maria Mies, Dünya Ölçeğinde Ataerki ve Birikim: Uluslararası İşbölümünde Kadınlar, Dipnot Yayınları, 2011.
Gülnur Acar Savran, G. ve N. Tura Demiryontan, Kadının Görünmeyen Emeği, Yordam Kitap, 2008.
Özgün Akduran, Hane Devlet Piyasa, SAV Yayınları, 2012.
Gülay Toksöz, Kalkınmada Kadın Emeği, Varlık Yayınları, 2012.

SİYASET KURAMI

Arendt, Hannah, İnsanlık Durumu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Arendt, Hannah, Kötülüğün Sıradanlığı, İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
Barry, Norman P., Modern Siyaset Teorisi, Ankara: Liberte, 2012.
Eagleton, Terry, Kuramdan Sonra, İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2004.
Habermas, Jürgen, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Kymlicka, Will, Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
Pettit, Philip, Cumhuriyetçilik: Bir Özgürlük ve Yönetim Teorisi, İstanbul: Ayrıntı, 1997.
Rawls, John, Siyasal Liberalizm, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
Tilly, Charles, Demokrasi, Ankara: Phoenix Yayınevi, 2011.
Williams, Howard vd, Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Teorisi Üzerine Bir Derleme, Ankara: Phoenix Yayınevi, 2007.

MİLLİYETÇİLİK VE ETNİSİTE

Alaattin Oğuz (2006) “Rusya Türklerinin Türk Milliyetçiliğiyle İlişkileri”, Doğu Batı, Sayı: 38, s. 109-123.
Ali Engin Oba (1995) Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, İmge Kitabevi.
Amin Maalouf (2002) Ölümcül Kimlikler, Yapı Kredi Yayınları.
Anthony D. Smith (1991) Milli Kimlik, İletişim Yayınları.
Anthony D. Smith (2002) Küreselleşme Çağında Milliyetçilik, Everest Yayınları.
Ayhan Aktar (2006) Türk Milliyetçiliği: Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm, İletişim Yayınları.
Benedict Anderson (1993) Hayali Cemaatler, Metis Yayınları.
Cemil Koçak (2009) “Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları”, Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 44-53.
Craig Calhoun (2007) Milliyetçilik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Doğan Ergun (2000) Kimlikler Kıskacında Ulusal Kişilik, İmge Kitabevi.
Erdoğan Aydın (2006) Milliyetçilik: Türkiye’nin Çıkmazı, Kırmızı Yayınları.
Ergün Yıldırım (2006) “Küreselleşen Dünyada Milliyetçilik”, Doğu Batı, Sayı: 38, s. 181-199.
Eric J. Hobsbawm (1993) Milletler ve Milliyetçilik, Ayrıntı Yayınları.
Eric J. Hobsbawm ve Terence Ranger (der.) (2006) Geleneğin İcadı (Çev. Mehmet Murat Şahin), Agora Kitaplığı.
Ernest Gellner (1992) Uluslar ve Ulusçuluk, İnsan Yayınları.
Ernest Gellner (1997) Milliyetçiliğe Bakmak, İletişim Yayınları.
Erol Güngör (1996) Dünden Bugüne: Tarih, Kültür, Milliyetçilik, Ötüken Yayınları.
Erol Kurubaş (2008) “Etnik Sorunlar: Ulus-Devlet ve Etnik Gruplar Arasındaki Varoluşsal İlişki, Doğu Batı, Sayı: 44, s. 11-41.
Etienne Balibar ve Immanuel Wallerstein (1993) Irk Ulus Sınıf, Metis Yayınları.
Francois Georgeon (2005) Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri: Yusuf Akçura (1876-1935), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Fredrik Barth (2001) Etnik Gruplar ve Sınırları, Bağlam Yayınları.
Fredrik Barth (2001), “Giriş”, Etnik Gruplar ve Sınırları, İstanbul: Bağlam Yayınları, s. 11-40.
Füsun Üstel (1996) İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yayınları.
Füsun Üstel (2004) Makbul Vatandaşın Peşinde, İletişim Yayınları.
Hüseyin Kalaycı (2008) “Etnisite ve Ulus Karşılaştırması”, Doğu Batı, Sayı: 44, s. 91-113.
İsmail Aydıngün (2007) “Etnik Milliyetçilik”, Felsefe Ansiklopedisi, (Ed. Ahmet Cevizci), Cilt 5, Ankara: Ebabil Yayıncılık, s. 891-897.
Kemal Karpat (2009) “Osmanlı Devletinde Milliyetçilikler: Bir Değerlendirme”, Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, İstanbul: Timaş Yayınları.
Kemal Karpat (2009) “Osmanlı Devleti’nde Toprak Esasına Dayalı Türk Milli Kimliğinin Oluşumu”, Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, İstanbul: Timaş Yayınları.
Kerem Ünüvar (2009) “Ziya Gökalp”, Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 30-35.
John Breuilly (1985) Nationalism and the State, Chicago: The University of Chicago Press.
John Hutchinson & Anthony D. Smith (eds.) (1994) Nationalism.
Mehmet Karakaş (2006) “Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği”, Doğu Batı, Sayı: 38, s. 57-76.
Michael Billig (2002) Banal Milliyetçilik, Gelenek Yayınları.
Montserrat Guibernau & John Rex (1997) The Ethnicity Reader: Nationalism, Multiculturalism, and Migration, Cambridge: Polity Press.
Montserrat Guibernau (1996) Milliyetçilikler: 20. Yüzyılda Ulusal Devlet ve Milliyetçilikler, Sarmal Yayınları.
Nergis Canefe (2207) Milliyetçilik, Bellek ve Aidiyet, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Niyazi Berkes (2011) Osmanlılık, İslamlık, Türklük: Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Recep Boztemur (2006) “Tarihsel Açıdan Millet ve Milliyetçilik: Ulus-Devletin Kapitalist Üretim Tarzıyla Birlikte Gelişimi”, Doğu Batı, Sayı: 38, s. 161-179.
Reşat Kasaba ve Sibel Bozdoğan (2005) Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Semra Somersan (2004) Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Semra Somersan (2008) “Babil Kulesi’nde Etnilerden Ulus-Devletlere”, Doğu Batı, Sayı: 44, s. 75-90.
Stefanos Yerasimos (1994) Milliyetler ve Sınırlar, İletişim Yayınları.
Steve Fenton (2001) Etnisite: Irkçılık, Sınıf ve Kültür, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Suavi Aydın (1993) Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınları.
Şener Aktürk (2006) “Etnik Kategori ve Milliyetçilik”, Doğu Batı, Sayı: 38, s. 23-53.
Şeyla Benhabib (2006) Ötekilerin Hakları: Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar, İletişim Yayınları.
Tanıl Bora (1995) Milliyetçiliğin Kara Baharı, Birikim Yayınları.
Thomas H. Eriksen (2002) Etnisite ve Milliyetçilik, Avesta Basın Yayın.
Umut Özkırımlı (2008) Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Umut Özkırımlı (der.) (2008) 21. Yüzyılda Milliyetçilik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Yusuf Akçura (2005) Üç Tarz-ı Siyaset, Lotus Yayınevi.

SİVİL TOPLUM

Akal, Cemal Baki. Sivil Toplumun Tanrısı. Engin Yayıncılık, 1995.
Bayraktar, Sevi. Makbul Anneler Müstakbel Vatandaşlar. Ayizi, 2011.
Çulhaoğlu Metin ve diğerleri. Sivil Toplum: Devletin Büyümesi. YGS Yayınları, 2001.
İnsel, Ahmet. Türkiye Toplumun Bunalımı. 6. Baskı. Birikim, 2005.
Jasper, James. Ahlaki Protesto Sanatı. Ayrıntı, 2002.
Küçükömer, İdris. Sivil Toplum Yazıları 3. Bağlam, 1994.
Onbaşı, Funda. Sivil Toplum. L&M, 2005.
Sarıbay, Ali Yaşar. Kamusal Alan Diyalojik Demokrasi Sivil İtiraz. Alfa, 2000.
Savran, Gülnur. Sivil Toplum ve Ötesi. Dipnot, 2013.
Sunar Lütfi (der.) Sivil Bir Kamusal Alan. Kaknüs, 2005.
Sunar, Lütfi (der.) Sivil Toplum: Farklı Bakışlar. Kaknüs, 2005.

TOPLUMSAL HAREKETLER

Bayat, Asef. Ortadoğu’da Maduniyet, Toplumsal Hareketler ve Siyaset. İletişim, 2006.
Castells, Manuel. İsyan ve Umut Ağları İnternet Çağında Toplumsal Hareketler. Koç Üniversitesi Yayınları, 2013.
Chomsky, Noam. İşgal Et. Agora, 2013.
Çubukçu, Mete. Yıkılsın Bu Düzen. İletişim, 2012.
Martin, William G. Toplumsal Hareketler 1750-2005 Dipten Gelen Dalgalar. Versus, 2008.
Yıldırım, Yavuz. Sosyal Forumdan Öfkeliler’e. İletişim, 2013.

TÜRKİYE’DE EKONOMİ POLİTİK

Korkut Boratav, Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2009, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
Çağlar Keyder, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, 2011.
Haldun Gülalp, Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet, İstanbul: Belge Yayınları,1993.
E.A.Tonak ve I.C.Schick (der.), Geçiş Sürecinde Türkiye, İstanbul: Belge Yayınları, 2006.
Erinç Yeldan, Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi, İletişim Yayınları, 2001.
A.H.Köse vd. (Der.) Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, 2003.
A.H.Köse vd. (Der.) İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, İletişim Yayınları, 2003.
Mustafa Sönmez, 100 Soruda Küresel Kriz ve Türkiye, Alan Yayıncılık, 2009.
Mustafa Sönmez, Teğet’in Yıkımı, Yordam Kitap, 2010.
Bağımsız Sosyal Bilimciler, 2008 Kavşağında Türkiye, Yordam Kitap, 2008.
Bağımsız Sosyal Bilimciler, Türkiye’de ve Dünyada Ekonomik Bunalım, Yordam Kitap, 2009.
Nergis Mütevellioğlu-Sinan Sönmez, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
Neşecan Balkan ve Sungur Savran (der.), 2000’li Yıllarda Türkiye, Metis Yayınları, 2004.
Ahmet Makal-Gülay Toksöz, Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği, Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2012.
Demet Yılmaz vd. (der.), Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi, Ankara: Dipnot Yayınları, 2006.
Korkut Boratav, Türkiye’de Devletçilik, İmge Kitabevi, 2005.
Tolga Tören, Yeniden Yapılanan Dünya Ekonomisinde Marshall Planı ve Türkiye Uygulaması, SAV Yayınları, 2007.
Ümit Akçay, Kapitalizmi Planlamak: Turkiye’de Planlama ve DPT’nin Dönüşümü, SAV Yayınları, İstanbul, 2007.
Melda Yaman Öztürk, Geç Kapitalistleşme Sürecinde Kriz: Türkiye 1979 Krizi, SAV Yayınları, 2008.
Nuray Ergüneş, 1980 Sonrası Türkiye’de Bankacılık Sektörü, SAV Yayınları, 2008.
Derya Gültekin-Karakaş, Hem Hasımız Hem Hısımız: Türkiye Finans Kapitalinin Dönüşümü ve Banka Reformu, İletişim Yayınları, 2009.
Ümit Akçay, Para, Banka, Devlet: Merkez Bankası Bağımsızlaşmasının Ekonomi Politiği, SAV Yayınları, İstanbul, 2009.
Necdet Oral (Der.), Türkiye’de Tarımın Ekonomi Politiği: 1923-2013, Nota Bene Yayınları, 2013.
Umut Ulukan, Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Sözleşmeli Çiftçilik: Bursa Örneği, SAV Yayınları, 2009.
Özgür Öztürk, Türkiye’de Büyük Sermaye Grupları, SAV Yayınları, 2010.
Koray R. Yılmaz, Mahalle Bakkalından Küresel Aktöre: Arçelik, SAV Yayınları, 2010.
M. Gürsan Şenalp, Ulusötesi Kapitalist Sınıf Oluşumu: Türkiye ve Koç Holding Örneği, SAV Yayınları, 2012.

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE

Ömür Birler vd. (Der.) 2000’li Yıllarda Türkiye’de İktisat ve Siyaset Rüzgarları, Efil Yayınevi, 2011.
İlhan Uzgel-Bülent Duru (Der.) AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu, Phoenix Yayınevi, 2009.
Birgül Ayman Güler, Yeni Sağ ve Devletin Değişimi: Yapısal Uyarlanma Politikaları 1980-1995, Ankara: İmge Kitabevi. 2005.
Selime Güzelsarı, Küresel Kapitalizm ve Devletin Dönüşümü, İstanbul: SAV Yayınları, 2008.
Sonay Bayramoğlu, Yönetişim Zihniyeti: Türkiye’de Üst Kurullar ve Siyasal İktidarın Dönüşümü, İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
Ümit Sönmez, Piyasanın İdaresi: Neoliberalizm ve Bağımsız Düzenleyici Kurumların Anatomisi, İletişim Yayınları, 2011.
A. Argun Akdoğan (Der.), Kanun Hükmünde Kararnamelerle Yönetmek, Alter Yayıncılık, 2012.
Ayşe Cebeci, Bilmediğimiz Kapitalizm-Gizli Elin Kurumsallaşması: YOİKK, SAV Yayınları, 2012.
Fuat Ercan vd. (der.) Türkiye’de Kapitalizmin Güncel Sorunları, Ankara: Dipnot Yayınevi, 2007.
Hale Balseven ve Fuat Ercan (der.), Kriz ve Türkiye, Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
A. Raşit Kaya, İktidar Yumağı: Medya-Sermaye-Devlet, İmge Kitabevi, 2009.
Oğuz Topak, Refah Devleti ve Kapitalizm: 2000’li Yıllarda Türkiye’de Refah Devleti, İletişim Yayınları, 2012.
Ayşe Buğra, Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Ferhat Akyüz, Türkiye’de Kapitalizmin ve Sosyal Güvencesizliğin İnşası, SAV Yayınları.
Nevra Akdemir, Taşeronlu Birikim: Tuzla Tersaneler Bölgesinde Üretim İlişkilerinde Enformelleşme, İstanbul: SAV Yayınları, 2008.
F. Serkan Öngel, Kapitalizmin Kıskacında Kent ve Emek, Nota Bene Yayınları, 2012.
Mustafa Sönmez, Paran Kadar Sağlık: Türkiye’de Sağlığın Ticarileşmesi, İstanbul: Yordam Kitap, 2011.
Tanıl Bora vd., “Boşuna mı Okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği, İstanbul: İletişim Yayınları. 2011.
Derya Keskin, Bitmeyen Sınavlar Yaşanmayan Hayatlar: Eğitimde Paradigma Değişimi, Dipnot Yayınları, 2012.
Yücel Çağlar, Çevreleme: Çevre Üzerine Sessiz Tartışmalar, İmge Kitabevi Yayınları, 2012.
Gaye Yılmaz, Suyun Metalaşması, İstanbul: SAV Yayınları, 2009.
Saniye Dedeoğlu ve Melda Yaman Öztürk, Kapitalizm, Ataerkillik ve Kadın Emeği, SAV Yayınları, 2011.
Saniye Dedeoğlu ve Çisel Ekiz Gökmen, Göç ve Sosyal Dışlanma: Türkiye’de Yabancı Göçmen Kadınlar, Efil Yayınevi, 2011.

OSMANLI DİPLOMASİSİ VE AVRUPA

H. Tuncer, Eski ve Yeni Diplomasi, Ankara: Ümit Yayıncılık, 1995.
F. Reşit Unat, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara, TTK Basımevi, 1992.
E. Kuran, Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçiliklerin Siyasi Faaliyetleri 1793-1821, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1988.
1986.
K. Girgin, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz, Teşkilat ve Protokol, Ankara, TTK Yayınları, 1994.
Oral Sander, Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü: Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine bir Deneme, A.Ü. SBF Yayınları, Ankara, 1987.

TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİ

Aydın, Mustafa. “II. Dünya Savaşı ve Türkiye 1939-1945”, Baskın Oran (ed.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt I, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001, s. 399-477.
Erhan, Çağrı. “Osmanlı–Amerikan İlişkilerinin Başlangıcında Temel Faktörler (1776-1830), Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, 15-18 Ekim 1997, Sempozyuma Sunulan Tebliğler, Ankara, TTK, 1997.
Erhan, Çağrı. “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Baskın Oran (ed.) Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt I, İstanbul, İletişim Yayınları, 2001, s. 522-576; 681-716.
Kocabaşoğlu, Uygur. “ Doğu Sorunu Çerçevesinde Amerikan Misyoner Faaliyetleri”, Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye’nin Sorunları Sempozyumu, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 1995, s. 65-73.
Özcan, Gencer. “Doksanlı Yıllarda Türkiye’nin Değişen Güvenlik Ortamı”, içinde Gencer, Özcan ve Şule Kut (der.), En Uzun On Yıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul, Büke Yayınları, 2000.
Şimşir, Bilal. Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1984.

Merkel, Paris, Atambayev, Aşkabat

SAMET ZENGİNOĞLU

Süleyman Demirel Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler A. B. D.

Dış politika alanındaki bu ilgisizlik doğrudan medyaya yansıdığı için kamuoyunun da Kafkasya–Orta Asya coğrafyasına ilgisiz kaldığı görülmektedir.

Örneğin, Dağlık Karabağ’da vuku bulan bir çatışma, François Hollande’ın yasak aşk hikâyesi kadar dikkat çekmemektedir.

Örneğin, Nazarbayev’in Türkiye hakkındaki görüşleri Merkel’in Türkiye hakkında sarf ettiği sözler kadar gündemde yer almamaktadır.

Örneğin, Putin’e yapılan Şanghay İşbirliği Örgütü hakkındaki öneri, farklı bir boyutta Atambayev’e yapılamamaktadır.

Örneğin, bir kamuoyu yoklamasında Aşkabat’ın hangi ülkenin başkenti olduğuna dair bir soruya aldığınız cevapların doğruluk oranı, aynı soru bazında söz konusu Paris olduğunda çok düşük olacaktır.

Örneğin 26 Şubat 2014 tarihinde Hocalı’nın medyada ne ölçüde yer alacağı bir merak konusudur.

21. yüzyılın ilk çeyreği, Türkiye–Kafkasya–Orta Asya ilişkileri açısından son kritik dönemeçtir demek yanlış olmayacaktır. Bundan önceki kritik dönemeç 1990’larda yaşanmış ve o dönemde Türkiye bölgeye yönelik, bölgenin beklentileri ile örtüşecek politikalar geliştirememiştir. Zamanlama açısından Soğuk Savaş’ın beklenmeyen sona erişi, hazırlıksız ve derinlikten yoksun politikaların ortaya konulması nedeniyle bölgede Türkiye’ye yönelik olumsuz bir algının oluşmasına neden olmuştur. Lakin daha sonra geliştirilen ikili ve bölgesel ilişkiler ve işbirliği çalışmaları bu algının dönemsel olduğunu göstermiştir.

Şu anda yine bir kritik dönemeçle ve yeni risklerle karşı karşıyayız. Öyle ki; Avrupa, “kültürel” ilişkiler açısından değerlendiriliyorken, Kafkasya–Orta Asya bölgesi enerji kaynaklarına dayanan sadece “ekonomik” ilişkiler açısından değerlendiriliyor. Bu tür değerlendirmeler, orta ve uzun vadede Türk dış politikası açısından onulmaz yaralara sebep olacaktır. Bu gerçekle şimdiden yüzleşmek gerekmektedir. Algı açısından Amerika ya da Almanya “yakın” ve fakat Kazakistan “uzak” ise bu gerçek daha da acılaşacaktır.

Bu noktada, bizlere üç büyük görev düşmektedir. Birincisi, Kafkasya–Orta Asya her zaman gündem konularımızdan birisini teşkil etmelidir. İkincisi, Türk dış politikası açısından bölge Batı karşısında “alternatif” olarak telakki edilmemelidir. Üçüncüsü ise, bölgenin tarihimiz, kültürümüz ve dilimiz kadar bize yakın olduğu unutulmamalıdır. Aksi takdirde yukarıda kısaca zikredilen risklerle karşı karşıya gelmek sürpriz olmamalıdır/olmayacaktır. Unutulmamalıdır ki, Türkiye’nin Soğuk Savaş’ın sona erdiği dönemde düştüğü hataları tekrarlama lüksü yoktur.

Osmanlı Devleti’nde Hukuk Sistemi

Prof. Dr. EKREM BUĞRA EKİNCİ

Marmara Üniversitesi, Tarih

Osmanlı Devleti’nde, hukuk sistemi şer’î prensiplerden ibaret olduğu için, yasama, şeriatın boşluk bıraktığı dar bir sahada cereyan eder. Mahkemeler doğrudan hükümete bağlıdır. Kâdılar, padişah tarafından tayin olunur. Hepsi hükümdarın vekilleridir. Müvekkil nasıl vekilini dilediği zaman azlederse, padişah da kâdıları dilediği zaman azledebilir; ama görülen bir dâvâya müdahale edemez.

Osmanlı hâkimini, resmî vazife sahibi ulema, kendi arasından seçer. Muayyen bir tahsil seviyesine gelen kimse, kâdı olmak isterse, adliye bakanı statüsündeki kazaskere stajyer olur. Stajı bitince, boştaki bir kazâya padişah tarafından tayin edilir. İki sene dolunca, İstanbul’a dönüp yeni bir mahkemenin boşalmasını bekler. Kâdılar, maaş yerine, mahkeme hâsılatıyla, yani tarafların ödediği harçlarla geçinir.

Padişah, herhangi bir dâvâda belli bir istikamette hükmetmesi için kâdıya emir veremez. Zira yargı kararı, bir nevi ictihaddır. Bir ictihadın, başka ictihada üstünlüğü yoktur. Bu bakımdan İslâm hukukunda tam mânâsıyla yargı bağımsızlığı câridir. Hâkim, kendi mezhebine göre hükmeder. Ancak hükümdar başka bir mezhep veya ictihad ile hüküm verilmesini emrederse, Mecelle’nin girişinde de yazdığı üzere buna uymak mecburîdir. Zira yargının başı padişahtır, o, başhâkimdir. Hazret-i Peygamber ve râşid halîfelerin tatbikatı böyledir.

Padişah dâhil, kimse şeriat üzerinde tasarruf edemez. Ancak şeriatın boşluk bıraktığı yerlerde, kâdı, padişahın çıkarttığı kanunları tatbik eder. Dâvâ görülürken bir kanun çıksa, kanunlar geriye yürümediği için, o hâdisede tatbik edilemez. Padişah kâdıyı vazifeden alsa bile, yeni gelen kâdı, dâvâya aynı şeriata göre bakacağından, değişen bir şey olamaz. Belki hâdise ile netice arasındaki tefsir ve ictihadı önceki kâdıdan farklı olabilir. Bu da hâkimin takdir hakkına girer. Kâdının önüne dâvâya bakması hem hak, hem dinî ve hukukî vecibedir; bundan kaçınamaz.

Kâdının hukuka uygun karar verip vermediğini de padişah kontrol eder. Karara itirazı olanlar, padişah divanına müracaat eder. Hâkimin hükmü, idam gibi bedenî bir cezaya dair ise, padişah tasdik etmedikçe tatbik olunamaz. Kâdı, adâletten uzaklaşmış; töhmet altında davranmış; salâhiyeti dışındaki dâvâlara bakmışsa, padişah tarafından azlolunabilir. Kâdıdan şikâyet varsa, tahkikat için o beldeye müfettiş gönderilir. Suç sabit olursa, kâdı azledilir; cezalandırılır; verdiği zarar hazineden tazmin edilip sonra kâdıya ödetilir.

Kâdılar eşit statüdedir; hiyerarşi yoktur. Aradaki farklılıklar, kıdem, rütbe ve maaş bakımındandır. Doğrudan merkezle yazışabilirler. Mülkî âmirlerin de kâdılar üzerinde salâhiyeti bulunmaz. Netice itibariyle, hükümet kâdının verdiği hükme müdahale edemez; ama hâkim de hukuka aykırı davrandığı zaman, gözünün yaşına bakılmaz.

HSYK’nın Atası

Tanzimat’tan sonra mahkemelerin çeşitleri arttı. Hâkimlere maaş bağlandı. Bir kabahatleri olmadıkça azledilememe esası getirildi. Böylece saraya karşı bürokrasinin eli güçlenirken, adliye de nüfuzlu hâle geldi.

1876’dan sonra bütün nezâretlerde memur seçimi ve tayini için encümenler kuruldu. Adliye Nezâreti bünyesinde de Encümen-i İntihab-ı Memurîn-i Adliye vardı ki, HSYK’nın atası sayılır. Yeni kurulan mahkemelerin hâkimlerini encümen seçerdi. Aile ve miras işlerine bakan kâdıların tayini şeyhülislâmlıkta devam etti.

Adliye Encümenini, adliye nâzırı, müsteşar, temyiz mahkemesi (Yargıtay) reisi ile temyiz dâirelerinden birer âzâ teşkil eder. Hâkimliğe müracaat edenlerin şartları taşıyıp taşımadığı burada tesbit olunur, namzetler gerekirse imtihan edilir ve seçilen isimler, nâzırın arzıyla padişah tarafından tayin olunur. İstanbul’daki müstantık (sorgu hâkimi), kâtip, noter gibi mahkeme memurlarının tayini ise nâzıra aittir. Mahkeme-i Temyiz reisi, başmüddeî-i umumî (başsavcı) ve istinaf mahkemesi reisi doğrudan nâzır tarafından seçilir. Mahkeme-i Temyiz âzâlarını ise, kendi tesbit ettikleri üç namzet arasından nâzır tayin eder.

Bu encümenin, padişah iradesi gerekmeyen memurları seçmek üzere taşrada da örneği vardır. Vilâyetlerde adliye müfettişi, istinaf ve bidâyet mahkemesi reis ve muavini, savcı ve muavini ile ticaret mahkemesi reisinden; sancaklarda bidâyet mahkemesi reis ve muavini, savcı ve muavini ile varsa ticaret mahkemesi reisinden müteşekkildir. Hâkimlerden vazifesini ifaya iktidarı bulunmayanlar, Mahkeme-i Temyiz tarafından azledilebilirlerdi. Memuriyete yakışmayan hallerini kontrol ve cezalandırma salâhiyeti Mahkeme-i Temyiz’e verilmişti. Diğer adliye memurlarının zâtî işlerine ise encümenler bakar.

Sudan ve Darfur’da Oynanan Oyun

Ülkenin resmi adı ‘Sudan Cumhuriyeti’dir. Kısa adı Sudan olan bu Afrika ülkesinin yerel adı ‘Jumhuriyat As-Sudan’ olarak kullanılmaktadır. Yönetim biçimi parlamenter olup başkenti Hartum’dur. Sudan’ın bağımsızlık günü 1 Ocak 1956 (Mısır ve İngiltere’den) ‘tır ve burada milli bayram olarak kutlanmaktadır. Yasama organları 400 üyeli meclistir fakat 275 üye halk tarafından seçilirken 125 üye Devlet Başkanı Ömer Hasan Ahmed El-Beşir tarafından seçilir. Sudan’da şeriata dayalı yargı sistemi bulunmasına rağmen anayasa, kabile ve örflere dayalı yargı müdahalelerini kabul etmektedir. Ülkenin 2011 yılında Sudan ve Güney Sudan olarak ikiye ayrılmasından sonra, Afrika’daki en büyük ülke olma özelliğini Cezayir’e kaptırmışlardır.

Biladu’s Sudan

Tarihte Batı Afrika’ya kadar uzanan geniş bir alana Biladu’s Sudan (Siyahlar Ülkesi) adı verilmiştir. Daha sonra ‘Bilad’ kelimesi atılarak bu bölge sadece Sudan olarak adlandırılmıştır. Bugünkü Sudan’ın Kızıldeniz sahili Osmanlı Devletinin Habeş eyaleti olarak adlandırılırdı. Darfur Sultanlığı Müslüman kimliklerinden dolayı Osmanlı Padişahı ve beraberinde taşıdığı Halife kimliğine bağlılık göstermekteydiler fakat Osmanlı Devletine bağlı olduklarını kabul etseler bile Osmanlı Devleti dahil hiçbir devlete vergi vermeyi kabul etmemişlerdir.

Mısır’ın 1639’da Müslümanlar tarafından fethedilmesinden sonra, Müslümanlar Sudan pazarlarına gitmeye ve burada ticaret yapmaya başladılar. Bu tüccarlar sayesinde İslam’ı tanıyan Sudan halkının çoğu İslamiyet’i seçmiş ve Hristiyanlığın etkisi zayıflamaya başlamıştır. Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa Sudan topraklarını hakimiyeti altına aldıktan sonra halkı memnun etmeyen icraatlar yapmıştır. Sudan’ı fetih eden İsmail Paşayı görevden alıp yerine oğlunu geçirmiştir. Oğlu da bazı siyasi çıkarlarından dolayı Fransız ve İngilizlerle işbirliği yapmış ve bazı valiliklere onların adamlarını getirmiştir. Bu durum Müslüman Sudan halkını rahatsız edince insanlar ‘Muhammed Ahmed El-Mehdi’ adlı kişinin etrafında toplandılar ve ‘ensar hareketi’ olarak adlandırılan hareketi başlatmışlardır. Bu hareket kısa zamanda geniş bir alana yayılmış ve onları bastırmak için gelen orduları yenilgiye uğratmışlardır. Ensar Hareketi kazandığı zaferler sonucunda hakimiyetine aldığı topraklarda yeni bir yönetim oluşturmuşlardır. Fakat Muhammed Ahmed El-Mehdi hayatına kaybedince yerine geçen oğlu babası kadar başarılı olamamış ve İngiliz komutasındaki Mısır kuvvetlerine yenilmişlerdir. İngilizler, Mısırda ki yönetimin yanlış olduğunu bahane ederek Sudan’a girmişler ve Ensar Hareketini dağıtmışlardır.

Sudan bağımsızlığını kazandıktan sonra kesinleşen sınırlarıyla, kuzeyde Mısır, batıda Çad Cumhuriyeti, güney batıda Orta Afrika Cumhuriyeti , güneyde Sudan, doğuda ise Etiyopya ile komşudur. Ülke dağlarla ve çöllerle kaplıdır. Fakat genel olarak düz bir coğrafyaya sahiptirler. Nil Sudan’ın en önemli fiziki özelliğidir.

Sudan ekonomik olarak 2’ye ayrılmaktadır. Birincisi temel olarak pamuk üreticiliği ve ihracatına dayalı modern sektör, ikincisi ise tarım ve hayvancılığa dayalı sektördür. Nüfusun %90’ı ikinci sektöre dahildir. Sudan coğrafi konumu nedeniyle hem stratejik bir ülke hem de zengin kaynaklara sahip bir bölgedir fakat yıllar süren iç savaşlar sebebiyle yoksul bir ülke olarak kalmışdır. Sudan’ın ekonomisi tarıma dayalı olmakla birlikte petrol ülkenin ekonomik yapısında önemli değişikliklere neden olmuştur.9 Temmuz 2011’de Güney Sudan ayrılınca bu petrol kaynaklarının %75’i Güney Sudan da kalmıştır. Ülkenin en önemli gelir kaynaklarından olan petrolü kaybeden Sudan ekonomik olarak ciddi sıkıntılar çekmektedir. Bir adım geri gelip büyük resme baktığımızda aslında ülkede ki iç savaşın nedeninin etnik bir savaş değil , kapitalist güçlerin kar paylaşımı olduğunu görebiliriz.

Darfur

Darfur yer altı kaynaklarından ötürü Afrika kıtasının en önemli yerlerinden biridir. Darfur’da uranyum ve petrol yatakları geniş bir alana sahiptir. Doğal olarak bu durum kapitalist ve emperyalist güçlerin dikkatini çekmiş ve bölgede iç savaş çıkartarak halkı bölgeden uzaklaştırmaya çalışmışlardır.

İlk başlarda Darfur, hayvancılıkla uğraşan ‘Arap’ olarak tanımlanan göçebe kabilelerle, tarımla uğraşan ‘Siyah’ olarak tanımlanan yerleşik kabileler arasında barış hakimdi. Gerginliğin ilk kıvılcımı 1970 yıllarında gerçekleşen büyük kuraklıktır.1980’lerde petrol şirketlerinin bölgeye el atmasıyla dengeler değiştirilmeye ve barış ortamından kaos ortamına doğru yolculuk başlamıştır. Komşu ülkelerdeki isyancıların Darfur’a yerleşmeleri ve Libya’nın da buraya el atmasıyla Darfur iyice kaynayan bir kazan haline dönüşmüştür. Bölgede gerçekleşen sıkıntılar Arapların Arap olmayanlara karşı yaptıkları baskılarla başlamış ve Darfur bölgesinde hükümet otoritesini kaybedince halkın silahlanmaya başlaması olayları iyice kızıştırmıştır. Yıllarca barış içinde yaşayan iki etnik grubun bir anda neden böyle bir savaş içine girdiği göz doyurmayan petrol ve para’nın bir sonucu olarak tarihe kazınmıştır.

Çatışmalar 2003 yılında Müslüman Siyah Afrikalı yerlilerin merkezi Sudan yönetimine başkaldırmasıyla başlamıştır. Arap Sudan yönetiminin bu duruma tepkisi acımasız olmuştur. Kısa zamanda bölgedeki çatışmalar ‘etnik çatışma’ haline getirilmiş ve katliama dönüştürülmüştür. Hava Kuvvetleri Darfur’u bombalayarak sivil halkıkatletmişlerdir. Hükümet olayları bastırmak için ‘Janjaweed’(Develi Askerler) olarak bilinen milisleri silahlandırmışlardır. Daha sonra bu askerler köyleri yerle bir etmiş ve sistematik olarak insanları öldürmüş ve işkence etmişlerdir. Kuyular kapatılarak halkın su ihtiyacı, hayvanlar ve tarımsal bölgeler telef edilerek halkın yiyecek ihtiyacının önüne geçilmiştir. Hükümetin bu saldırıları sonucunda 400.000 kişi hayatını kaybetmiş ve 2,3 milyon Darfurlu ise evlerinden kaçmışlardır. Merkezi Sudan yönetimine karşı mücadele veren Darfurlular ise‘Sudan Özgürlük Hareketi’ ve ‘Adalet ve Eşitlik Hareketi ‘ adında iki silahlı örgütü oluşturmuşlardır. Birleşmiş Milletler ve Dünya ülkeleri ! bu duruma sessiz kalmayarak tepkilerini göstermişlerdir!

Darfur’daki yaşanan katliamı sadece Afrikalı-Arap çatışması şeklinde basite indirmek yaşanan oyunu görmekte gözlerimizi kör edecektir. Çünkü Darfur, Arap ve Afrikalıların iç içe yaşadığı Sudan’ın en dindar yerlerinden biridir. Dindarlığıyla ünlü bu yerde hafız olmayana kız verilmez diye bir gelenek vardır. Bu yüzden bu topraklarda bir oyun olduğu bellidir ve petrol sahalarında yaşayan halkı bölgeden uzaklaştırmaya çalışmaktadırlar. Bölgeye yaptıkları yardımlarla yerleşimin yerini değiştirmeye çalışan emperyalist güçler, sömürge yollarının sadece yöntemini değiştirmişlerdir.

Allah’ın bu topraklarda lütuf olarak verdiği bu petrolün kan dökmesini değil yaşamı geliştirmesi duası ile…

Belirsizlik acıtır insanı.

Her günün aynı geçer, ne ileri gidebilirsin ne geri.  Hayatın tamamen boşluktadır. Heyecanın da tükenir hayallerin de...

Ama çok iyi bildiğin bir şey vardır bu böyle gitmez ve de gitmemeli. 

Belirsizlik insanın en nefret ettiği olgudur. Sahip olduğu her şey net ve kesin olmalıdır. Bu yüzden zora gelen eeeeh ne olacaksa olsun ölene değin bunu mu bekleyeceğim der. 

Bu tür durumlarda Allah'a sığınmak en doğrusu çünkü sorumlulukları terketmeden tevekkül kulların kurtuluşudur. Allah kulunun dileğinin olmasını veya daha iyisinin olmasını sağlar. Ve bu inanış da kulu rahatlatır. Belirsizliğin yerini bekleyiş. Sıkıntının yerini heyecan alır. 

Ilk önce kendinizi sorgulayın ben her şeyi yaptım mı? Bundan emin miyiz? Cevabimiz evetse ikinci aşamaya geçelim. 

Yaptıklarımın hiçbirinde yanlışlık var mı?

Iki sorudan da eminseniz, sizin artık dua edip sonucu beklemeye geçmeniz ve hayatınıza devam etmeniz gerekir. Çünkü hayatınızda ki hiçbir olay zamanın çapası olamaz. Ve bu gemi hiç durmaz. Tüm görevlerinizi bitirin ve sorumluluğu kaptana bırakın. Sevgilerle. 

Yepyeni güne erken kalkmak.

 Herkes uyurken uyanıp güne en erken kalkanlardan olmak çok zevkli oluyormuş. Sanki içinde zafer kazanılmış hissi yaratıyor. Bir de sabah namazı kıldın mı değme keyfine o günün. Her işin rast her dileğin gercek oluverir. 

O yüzden saatlerinizi ayarlayın ve erken kalkmaya özen gösterin. En karanlık vakitte uyanın ki aydınlığın ne kadar çabuk gelecegini anlayın. Çünkü bu devir de insanlar umutsuzluğu amaç edinmiş. O yüzden umudun ne olduğunu hissetmek için erken kalkın ey ahali. 

 Umudunuzun gerçek olmasını istiyorsanız o umuda inanmalısınız. Umudun ne olduğunu bilmek istiyorsanız gün doğumunu izlemeniz yeterli. Gününüz aydın olsun o zaman !